Obecnie najtańszą i najszybszą restrukturyzację sądową przeprowadza się przez postępowanie o zatwierdzenie układu.
Czy postępowania te są już popularne? – Tak, co miesiąc w drugiej połowie 2023 roku otwiera się ponad 300 postępowań z obwieszczeniem o ustaleniu dnia układowego.
Co więcej, ten sposób restrukturyzacji często kończy się sukcesem – zatwierdzeniem układu z wierzycielami. Według naszych wewnętrznych danych około 75 procent postępowań kończy się w ten sposób. Wiele zależy oczywiście od sytuacji dłużnika i propozycji układowych, niemniej prawdopodobieństwo zawarcia układu jest dość wysokie pomimo krótkiego czasu na zebranie głosów.
Postępowanie może być prowadzone zarówno w stosunku do dłużnika, który w niedługim czasie może stać się niewypłacalny, jak i takiego, który jest już niewypłacalny w rozumieniu Prawa upadłościowego.
Układem objęte są wszystkie wierzytelności, poza nielicznymi wymienionym w Prawie restrukturyzacyjnym. W szczególności układem objęte są wierzytelności wobec Urzędu Skarbowego i Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.
Układem nie są objęte wierzytelności powstałe po dniu układowym, dłużnik musi je regulować bez opóźnień. Na przykład wierzytelność z tytułu zakupu energii elektrycznej zużytej do dnia układowego nie może być spłacona inaczej niż w ramach układu, natomiast po dniu układowym musi być spłacana na bieżąco.
Pomimo, że postępowanie o zatwierdzenie układu jest stosunkowo niedrogie i szybkie, często przynosi zamierzony efekt w postaci przyjęcia i zatwierdzenia układu z wierzycielami.
Zasadnicze etapy najbardziej popularnego trybu postępowania przedstawia poniższy diagram.
Maksymalny czas trwania postępowania założony przez ustawodawcę to około cztery miesiące. Jeżeli od dnia obwieszczenia o otwarciu postępowania do dnia złożenia przez Dłużnika wniosku o zatwierdzenie układu do sądu restrukturyzacyjnego upłynął cztery miesiące, skutki obwieszczenia wygasają z mocy prawa – dłużnik nie jest już w restrukturyzacji.
Postępowanie poprzedza umowa między dłużnikiem a doradcą restrukturyzacyjnym zawarta na zasadach rynkowych z zastrzeżeniem regulacji wprowadzonych na korzyść mikro przedsiębiorców przez Prawo restrukturyzacyjne.
Doradca restrukturyzacyjny poprzez zawarcie umowy z Klientem – dłużnikiem obejmuje funkcję nadzorcy układu i sporządza wraz z dłużnikiem
- plan restrukturyzacyjny;
- propozycje układowe;
- spis wierzytelności i spis wierzytelności spornych.
Zawarcie umowy z doradcą restrukturyzacyjnym nie ogranicza dłużnika w zarządzie majątkiem, natomiast ustalenie dnia układowego w Krajowym Rejestrze Sądowym już ogranicza zarząd dłużnika do zarządu zwykłego przedsiębiorstwem. Wynika to z faktu objęcia przez doradcę restrukturyzacyjnego – nadzorcę układu z chwilą obwieszczenia o ustaleniu dnia układowego funkcji nadzorcy sądowego.
Ograniczenie zarządu do zarządu zwykłego przedsiębiorstwem jest związane z ochroną interesów wierzycieli poprzez sprawowanie nadzoru przez nadzorcę sądowego i wiąże się również z ograniczeniem możliwości egzekucji prowadzonej na rzecz wierzycieli po ustaleniu dnia układowego w Krajowym Rejestrze Sądowym.
Dłużnik może dokonywać po ustaleniu dnia układowego w Krajowym Rejestrze Zadłużonych czynności przekraczających zarząd zwykły jedynie za zgodą nadzorcy sądowego, w szczególnych przypadkach po zezwoleniu rady wierzycieli.
Nadzorca układu udziela wierzycielowi na jego żądanie informacji o sytuacji majątkowej dłużnika i możliwości wykonania układu w zakresie, który jest potrzebny do podjęcia racjonalnej ekonomicznie decyzji o głosowaniu za albo przeciw układowi.
Układ może być układem częściowym, to znaczy obejmować niektóre wierzytelności przedsiębiorcy i jeżeli jest, to kryteria wyodrębnienia wierzycieli wymienione we wniosku o zatwierdzenie układu są badane pod kątem ich zgodności z prawem. Wiedzę w zakresie zgodności z prawem kryteriów wyodrębnienia wierzycieli posiada doradca restrukturyzacyjny, art. 180 Prawa restrukturyzacyjnego wskazuje, że Dłużnik może złożyć propozycje układowe dotyczące jedynie niektórych zobowiązań, których restrukturyzacja ma zasadniczy wpływ na dalsze funkcjonowanie przedsiębiorstwa dłużnika.
Szczegółowa regulacja art. 184 mówi, że karta do głosowania w przypadku układu częściowego i samodzielnego zbierania głosów przez dłużnika ma zawierać zarówno określenie, że układ jest układem częściowym, jak i kryteria wyodrębnienia wierzycieli w układzie.
Skutki układu w postępowaniu o zatwierdzeniu układu powstają z dniem układowym. W szczególności oznacza to, że salda wierzytelności wchodzące do układu określone są na ten właśnie dzień. Technicznie rzecz ujmując, jeżeli dniem układowym jest 1 stycznia, to saldo wierzytelności objętej układem jest zgodne z saldem na dzień 31 grudnia g. 24.00 roku ubiegłego.
W postępowaniu istnieje możliwość samodzielnego zbierania głosów przez dłużnika lub zwołania przez nadzorcę pełniącego funkcję sędziego-komisarza zgromadzenia wierzycieli w celu głosowania nad układem.
Zgromadzenie wierzycieli zwołuje się przez obwieszczenie, w którym określa się termin, miejsce i przedmiot obrad oraz sposób głosowania. W obwieszczeniu określa się również, czy zgromadzenie będzie przeprowadzone z wykorzystaniem elektronicznych środków komunikacji.
W przypadku osiągnięcia większości kwalifikowanej do przyjęcia układu nadzorca układu stwierdza jego przyjęcie, a dłużnik kieruje do sądu restrukturyzacyjnego wniosek o zatwierdzenie układu. Nadzorca sporządza opinię o możliwości wykonania układu oraz sprawozdanie nadzorcy układu. Są to dokumenty fundamentalne dla rozpoznania przez sąd restrukturyzacyjny wniosku o zatwierdzenie układu. Nadzorca układu porównuje stopień zaspokojenia wierzyciela w ramach układu z możliwością zaspokojenia jego wierzytelności w postępowaniu upadłościowym uwzględniając koszty postępowania upadłościowego.
Bezpośrednio po uprawomocnieniu się postanowienia o zatwierdzeniu układu nadzorca układu obejmuje funkcję nadzorcy wykonania układu, odpowiedzialnego za sprawozdawczość dotyczącą wykonywania planu restrukturyzacyjnego oraz wykonywania układu. Jest to ten sam nadzorca, który był nadzorcą układu, informuje on sąd restrukturyzacyjny i wierzycieli o bieżącym wykonywaniu układu oraz sytuacji przedsiębiorcy w kontekście realizacji planu restrukturyzacyjnego.