Dlaczego warto złożyć wniosek o upadłość firmy w terminie?

Złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości lub otwarcie postępowania restrukturyzacyjnego jest opcją działania przedsiębiorstwa, jest jednym z procesów, na który każdy przedsiębiorca musi być przygotowany, w razie zaistnienia pewnych okoliczności.

Działalność gospodarcza wiąże się z ryzykiem, jest ono nieodzowne, stąd przedsiębiorstwa zmieniają się dostosowując się do potrzeb rynku, a niektóre przechodzą przez proces restrukturyzacji lub upadłości. W rzeczywistości upadłość przedsiębiorcy najczęściej jest początkiem czegoś nowego.

Niestety, o ile każdy łatwo dowiaduje się jak otworzyć i rozpocząć działalność gospodarczą, nieco trudniej jak prowadzić działalność w sposób efektywny, o tyle niemal nikt nie przekazuje informacji o tym, w jaki sposób należy zgodnie z literą prawa i bez negatywnych przyszłych konsekwencji działalność zakończyć lub zrestrukturyzować.

Upadłość a niewypłacalność oraz brak płynności

Dla przynajmniej częściowego przybliżenia zagadnienia terminu właściwego dla złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości warto wyjaśnić różnice między trzema często mylonymi pojęciami: upadłością, niewypłacalnością i brakiem płynności. Zdarza się, że pojęcia te są mylone.

Po pierwsze niewypłacalność oznacza brak możliwości zapłaty za wymagalne zobowiązania pieniężne. Niewypłacalny może stać się na przykład dłużnik, któremu główny kontrahent nie zapłaci sumy niezbędnej do pokrycia zobowiązań, niewypłacalny może stać się również przedsiębiorca inwestujący znaczne środki w nietrafiony projekt inwestycyjny, gdy sprzedaż i wpływy z realizacji inwestycji nie pokrywają wymagalnych zobowiązań pieniężnych dłużnika. Przyczyn niewypłacalności jest wiele, może być nią po prostu makroekonomiczna dekoniunktura, nagła zmiana preferencji nabywców lub wzrost konkurencji na rynku.

Brak płynności, to sytuacja, w której w danym momencie dłużnik nie posiada środków finansowych. Może być on związany ze zwykłym opóźnieniem we wpływie środków na rachunek bankowy, choćby ze względu na dzień świąteczny w kraju kontrahenta. Inną przykładową przyczyną braku płynności jest różnica w terminie płatności za zobowiązania i należności oraz zamrożenie gotówki w zapasach firmy.

Może się zdarzyć iż przedsiębiorca niepłynny jest w pełni wypłacalny. Ma to miejsce, gdy w wyniku zmian kadrowych przedsiębiorca nie może wykonać operacji bankowych do czasu nadania uprawnień odpowiednim pracownikom, mimo iż dysponuje środkami na rachunkach bankowych pozwalającymi spłacić w pełni wszystkie wymagalne zobowiązania pieniężne. Jest wówczas niepłynny ale wypłacalny.

Istnieje również niejeden przykład sytuacji odwrotnej – przedsiębiorcy płynnego w środki gotówkowe, który nie jest wypłacalny. Wie on, że pojutrze zapada rata kredytu, mimo, że dziś posiada środki na spłatę wszystkich wymagalnych zobowiązań, wobec braku jakichkolwiek planowanych wpływów wie, że jest płynny, ale niewypłacalny.

O ile niewypłacalność i płynność są terminami finansowymi związanymi z nauką ekonomii, o tyle upadłość jest postępowaniem sądowym poprzedzonym wnioskiem o ogłoszenie upadłości. Postępowanie to może być zainicjonowane przez wierzyciela lub przez dłużnika.

W związku z wejściem w życie Prawa restrukturyzacyjnego osoby prawne albo inne jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną mogą uwolnić się od konieczności złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości jeżeli wykażą, że w terminie w terminie trzydziestu dni od dnia, w którym wystąpiła podstawa do ogłoszenia upadłości, otwarto postępowanie restrukturyzacyjne albo zatwierdzono układ w postępowaniu w przedmiocie zatwierdzenia układu. Stąd często wnioskujący o otwarcie postępowania restrukturyzacyjnego, dysponują gotowym wnioskiem o ogłoszenie upadłości celem uniknięcia przekroczenia terminu dla zwolnienia z odpowiedzialności członków zarządu, reprezentantów będących osobami mającymi prawo do prowadzenia spraw dłużnika.

Ważne, by wniosek o ogłoszenie upadłości nie został oddalony przez sąd bez jego pełnego rozpoznania, gdyż wysłanie wniosku lub jego wpływ przez dziennik podawczy sądu nie jest tożsame z jego złożeniem. Złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości oznacza wpływ oraz ocenę merytoryczną, a nie po prostu wysłanie dokumentu, który wnioskiem nie jest ze względu np. na niekompletność lub inne braki formalne. Innymi słowy wniosek prawomocnie zwrócony w trybie art. 28 lub 29 Prawa upadłościowego nie zwalnia od odpowiedzialności za niezłożenie wniosku w terminie.

Co grozi za niezłożenie wniosku o ogłoszenie upadłości w terminie?

Złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości przedsiębiorcy jest jego obowiązkiem. Brak terminowego i świadomego działania dłużnika w tym zakresie jest bardziej dotkliwy i brzemienny w skutkach niż sama upadłość. Prawodawca przewidział cały szereg sankcji związanych z niewywiązaniem się przedsiębiorcy z obowiązku złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości.

Sankcje karne obejmują członków zarządu oraz likwidatorów. Zarząd występuje jedynie w spółce akcyjnej, spółce z ograniczoną odpowiedzialnością oraz niekiedy – zależnie od podniesienia kwestii zarządu w umowie samej spółki i odstąpienia od zasady reprezentowania i prowadzenia jej spraw przez partnerów – w spółce jawnej.

Członkowie zarządu ww. podmiotów, którzy nie dopełnili w terminie obowiązku złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości podlegają karze grzywny, ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.

Odpowiedzialności cywilna względem wierzycieli wiąże się z możliwością dochodzenia wierzytelności bezpośrednio od osób odpowiedzialnych za niezłożenie wniosku o ogłoszenie upadłości w terminie w przypadku istnienia niezaspokojonej, w toku postępowania upadłościowego wierzytelności. Innymi słowy polega ona ograniczeniu w przypadku częściowego zaspokojenia wierzyciela w toku postępowania upadłościowego. Jeżeli natomiast w wyniku postępowania upadłościowego wierzyciel uzyska pełne zaspokojenie, szkoda w ogóle nie powstanie.

Odpowiedzialności podatkowa uregulowana jest w Ordynacji podatkowej. Ponoszą ją solidarnie całym swoim majątkiem członkowie zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w organizacji, spółki akcyjnej lub spółki akcyjnej w organizacji. Dotyczy ona sytuacji, gdy egzekucja z majątku spółki okazała się w całości lub w części bezskuteczna, a członek zarządu nie wykazał braku winy w niezłożeniu wniosku o ogłoszenie upadłości i we właściwym czasie nie został złożony wniosek o ogłoszenie upadłości lub w tym czasie nie zostało otwarte postępowanie restrukturyzacyjne.

Zakaz prowadzenia działalności to sankcja polegająca na pozbawieniu osoby fizycznej prawa prowadzenia działalności gospodarczej na własny rachunek, jak również pełnienia określonej funkcji z życiu gospodarczym. Sąd upadłościowy orzeka zakaz prowadzenia działalności gospodarczej na okres od 1 roku do lat 10 w przypadku. Zakaz zostanie orzeczony wobec osoby, która ze swej winy:

• będąc do tego zobowiązana z mocy ustawy, nie złożyła w ustawowym terminie wniosku o ogłoszenie upadłości albo
• faktycznie zarządzając przedsiębiorstwem dłużnika, istotnie przyczyniła się do niezłożenia wniosku o ogłoszenie upadłości w ustawowym terminie, albo
• po ogłoszeniu upadłości nie wydała lub nie wskazała majątku, ksiąg rachunkowych, korespondencji lub innych dokumentów upadłego, w tym danych w postaci elektronicznej, do których wydania lub wskazania była obowiązana z mocy ustawy, albo
• jako upadły po ogłoszeniu upadłości ukrywała, niszczyła lub obciążała majątek wchodzący w skład masy upadłości, albo
• jako upadły w toku postępowania upadłościowego nie wykonała innych obowiązków ciążących na nim z mocy ustawy lub orzeczenia sądu albo sędziego-komisarza, albo też w inny sposób utrudniała postępowanie.

Wpis od rejestru dłużników niewypłacalnych jest dokonywany z urzędu wobec osoby, wobec której prawomocnie orzeczono zakaz prowadzenia działalności gospodarczej. Rejestr dłużników niewypłacalnych jest elementem Krajowego Rejestru Sądowego. Wpis ten podlega wykreśleniu z urzędu po upływie 10 lat od dokonania wpisu, chyba że w orzeczeniu sądu prowadzącego postępowanie upadłościowe został oznaczony krótszy termin zakazu, wówczas wykreślenie może nastąpić na wniosek dłużnika po upływie tego terminu.